5- برنارد ماندویل – افسانه زنبورانه – اقتصاددانان قبل از کینز
آنچه در این مقاله میخوانید
Toggleاقتصاددان – برنارد ماندویل (۱۷۳۳-۱۶۶۰) Bernard Mandeville
با سلام خدمت شما کاربران سایت تاتوره. تعدادی از اقتصاددانان قبل از کینز ، توماس مان ؛ ویلیام پتی ؛ جان لاک ؛ جان لا را در قسمت های قبل معرفی نمودیم. در این قسمت نیز، تصمیم داریم یکی دیگر از اقتصاددانان قبل از کینز، برنارد ماندویل را معرفی نماییم. پس با ما همراه باشید تا برنارد ماندویل را بشناسید.
اقتصاددانان و بنارد ماندویل و افسانه زنبورانه
در میان اقتصاددانان و مردم، یکی از اندیشه های معروف قرن هجدهم این بود که خودخواهی انسان نیروی محرکه ای در جهت خیر عمومی است. زیرا یک احساس ذاتی صداقت اخلاقی در انسان محرکه وی را سد می کند، نه به طور آگاهانه بلکه ناآگاهانه، به عنوان بخشی از یک برنامه الهی یا نظم طبیعی، این موضع به طور جسورانه ای در کتاب «افسانه زنبورانه» (۱۷۲۹-۱۷۱۴) با زیر عنوان «عیوب شخصی – منافع اجتماعی» به وسیله یک پزشک آلمانی به نام برنارد ماندویل که در بیست و نه سالگی به انگلستان مهاجرت کرده بود، مطرح شده است.
بحث شرم آور برنارد ماندویل به طور ساده این بود که منافع شخصی در واقع یک گناه اخلاقی است و این گناه به رفاه اقتصادی، و به این ترتیب، به منافع عمومی می انجامد و این نتیجه ناخواسته اقداماتی است که کاملا به دلایل خصوصی و شیطانی گرفته شده است. به طور خلاصه، یک سازگاری بین منافع شخصی و عمومی وجود دارد، اما نه به دلیل یک برنامه الهی (نظم طبیعی)، بلکه به دلیل آنچه آدام اسمیت بعدا آن را «دست نامریی» نامید.
افسانه زنبورانه چیست؟
این کتاب نخستین بار در منظمومه هجویه ای به عنوان «کندوی پروزونه» یا دغلانی که شرافتمند شده اند، [La ruche bourdonnante oules fripous devenus honnetes gens 1705] منتشر شد. داستان کتاب ماجرای یک دسته زنبور عسل است که مانند جامعه بشری تشکیل یافته است. این زنبورها در دو دسته اند: یک دسته کار میکنند، خدمت مینمایند و بار می برند و دسته دیگر از خدمات و کار و زحمات دسته اول استفاده می نمایند.
دسته اول، زحمتکشان می باشند، و دسته دوم، انگلها؛ دسته دوم بخصوص از صنعتگران، وکلای عدلیه، اطبای بی سواد، دنیای فاسد و مختلس و مرتشی و قضات فاسد و ناباب نشکیل می شود. وضع اینها را نویسنده چنان می نمایاند که خواننده به خوبی می فهمد مقصود او انتقاد از اوضاع اجتماعی زمان خود بوده است. دسته اول، روزگاری سیاه دارند، و دسته دوم، در ناز و نعمت غوطه ورند، با این همه، کندوی آنها رونق شایان پیدا میکند و هر روز عسلشان زیادتر می شود و صاحب کند و از آنان خشنودنر میگردد. روزی در صدد بر می آیند که متقی و پرهیزگار شوند، بساط زروگویی را در نوردند، استثمار را برچینند، هر کس کاری کند و به تناسب کار خود بهره بردارد و از آن روز به بعد رونق کند و از بین می رود، انحطاط دستگاه آغاز می شود، زیرا دیگر مخارج بیهوده خرج نمی شود، دیگر تجملی وجود ندارد، دیگری دیگر کسی میل و خواهشی ندارد، صنعت بازار خود را از دست می دهد، تجارت دیگر مفهومی ندارد، هنر خریدار پیدا نمیکند، قیمتها تنزل می کند، بیکاری روزافزون می شود.
نتیجه اینکه به عبارت بهتر «عیوب افراد موجب خوشبختی عمومی است». از این تاریخ به بعد است که یکی از عیوب اخلاقی انسانی – نفع پرستی – وارد علم اقتصادی می شود. تا آن موقع، متفکران و فلاسفه تصور می کردند که زندگی انسان در جامعه یا بر حسب اقتضای غریزه بشری است یا یک علت احساساتی دارد یا قراردادی است، اما ماندویل این سه پایه را انکار می کند و اساس زندگی اجتماعی را بر نفع استوار میداند، و در نتیجه، اقتصاد را نه تنها از سیاست جدا میکند و عیوب انسانی را موجب سعادت اجتماعی می داند، (به نقل از کتاب «تاریخ عقاید اقتصادی» نوشته مرحوم دکتر حسن شهید نورایی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۳۷ ، صفحات ۸-۶) «مترجم»
اقتصاددانان و طنز برنارد ماندویل
طنز برنارد ماندویل – جامعه به مثابه کندویی است که عسل تولید میکند، اگر چه محرک هر زنبور عسل به وسیله حرص و آز تعیین می شود – عمدا طراحی شده است تا بدین وسیله با توهین به باورهای سنتی، زمینه تغییرات آنها را فراهم کند. مصرف کالاهای تجملی، ورود کالاهای وارداتی لوکس، جرایم و حتی حوادث طبیعی ناخوشایند مثل آتش سوزی لندن در سال ۱۶۶۶ تماماً موجبات «تقسیم کار» را فراهم میکند و به تجارت و اشتغال کامل کمک می کند، در حالی که پرهیزکاری، مانند صرفه جویی و خیرات، به فقر و رکود کمک می کند. افسانه زنبوران در قرن هجدهم به طور گسترده ای مورد استقبال خوانندگان قرار گرفت و به وسیله تمام متفکران مهم در آن زمان مورد نقد واقع شد.
برنارد ماندویل و آدام اسمیت
بدون شک نظریه برنارد ماندویل به طور دایم در ذهن آدام اسمیت – هنگامی که وی کتاب «ثروت ملل» را می نوشته بوده است. با وجود این، آدام اسمیت اصول دکترین ماندویل را در مورد نتایج ناخواسته اجتماعی پذیرفته است، اما بسیاری از اشکال آن را رد کرده است. برنارد ماندویل پیشنهاد کرده بود که عیوب شخصی ممکن است به وسیله مدیریت ماهر یک سیاستمدار، به منافع عمومی منجر شود و در نوشته های وی یک باور سوداگرانه در اهمیت برقراری یک تراز تجاری مساعد می تواند به اصول آزادی تجاری بینجامد. دیدگاه اسمیت از طرف دیگر این بود که سازوکار رقابت است، نه عقل سیاستمداران که می تواند عیوب شخصی را به منافع عمومی تبدیل کند.
در اینجا با یکی از اقتصاددانان قبل از کینز ، جناب برنارد ماندویل آشنا شدیم و جهت آشنایی با دیگر افتصاددانان قبل از کینز، روی اسامی زیر کلیک نمایید:
توماس مان ، ویلیام پتی و جان لاک
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.